Wie aan gluten en/of lactose denkt, denkt direct aan brood of melk. Nochtans sluipen er ook gluten of lactose in producten waar je het helemaal niet verwacht. Wanneer je gluten- en/of lactose-intolerant bent, is het dus een dagelijkse taak om etiketten te lezen, en niet alleen van voeding….
Toen ik onlangs een nieuwe deodorant (Sanex Dermo Sensitive) testte, kreeg ik rode uitslag en jeuk. Ik dacht dat het toeval was, maar toen ik de deo de volgende dagen opnieuw gebruikte, werd het steeds erger. Toen zag ik dat er in de ingrediëntenlijst lactose stond vermeld, en vandaar dus mijn allergische reactie. De lactose was toegevoegd om de natuurlijke bacteriën van de huid te versterken, maar mijn huid was daar niet zo blij mee :-). De deodorant zal dus niet in mijn boodschappenkar belanden.
Lactose is een stof die goed werkt als bindmiddel en is daardoor te vinden in heel veel producten. Je vindt lactose onder meer in:
- medicatie (Rhini-san, Cirrus, Primperan tabletten, veel anticonceptiepillen, … )
- kruidenmengelingen (bvb. kippenkruiden van Everyday, mosselkruiden van Boni selection, ..)
- smaakversterkers en bouillon (bvb. Oxo bouillon, Lacroix bouillon fond gevogelte)
- chips (bvb Lay’s Pickles, Lay’s Bugles Sweet Chili, Lay’s Grills)
- …
Gluten zijn even stiekem als lactose en verstoppen zich ook graag daar waar je ze niet verwacht. Zo kunnen ze onder meer zitten in:
- chips (bvb. Lay’s superchips Salt’n Pepper, Lay’s Bugles Sweet chili, Lay’s Grills)
- smaakversterkers en bouillon (bvb. Maggi bouillon smaakverfijner in een fles)
- …
Extra schrikken is het als je weet dat die gluiperds ook inbreken in je badkamer of elders in je huis waar je ze niet verwacht! Gluten kunnen te vinden zijn in:
- make up zoals lipgloss en fond de teint
- tandpasta (normaal zit er in tandpasta geen gluten, maar speciale tandpasta voor rokers en kleefpasta voor valse gebitten kunnen wel gluten bevatten)
- mondwaters
- knutselmaterialen (lijm, vingerverf, krijt)
Geruststellend is dat het al uitzonderlijk is dat je hiervan iets opeet, en als dat al gebeurt, blijft het gehalte gluten dat je binnen hebt, beperkt. Er zijn echter producten waarbij de kans wel bestaat dat je toch (ongewild) sporen van gluten binnen krijgt, namelijk bij:
- zeep: bvb. de handzeep in sommige bioscopen wordt soms gemaakt van gerst
- wegwerpservies: sommige biologisch afbreekbaar wegwerpservies wordt gemaakt van tarwezemelen.
Wil je zeker zijn dat je een glutenvrij product hebt, let dan op de ingrediëntenlijst. Als je onderstaande zaken terugvindt, dan bevat het product wel degelijk gluten, en is het misschien beter om het product links te laten liggen als je allergisch bent voor gluten of glutenintolerant bent:
- Hydroxypropyltrimonium hydrolyzed vegetable protein
- Steardimonium hydroxypropyl vegetable protein
- Gliadin
- Oat protein (verwijst naar haver)
- Stoffen met Triticum vulgare of Wheat in de naam (verwijst naar tarwe)
- Hordeum vulgare of Hordeum distichon (verwijst naar gerst)
- Secale cereale (verwijst naar rogge)
Gluten en lactose kan je dus overal vinden. Daarom is de gouden raad: etiketten lezen, etiketten lezen, etiketten lezen 🙂
Overzicht gluten- en lactosevrije producten
- ‘All you can eat’ versus ‘the black list’
Er zijn op internet al heel wat lijstjes te vinden wat je niet meer mag eten als je gluten dient te vermijden. Ook over lactosevrije producten is heel wat te vinden. Maar een lijst die beide combineert, is meestal moeilijker te vinden. Hieronder vind je mijn lijst met toegelaten en verboden voeding binnen een gluten- én lactosevrij dieet. Ik heb ervoor gekozen niet alleen de zwarte lijst weer te geven, maar ook alles wat wél mag, want gelukkig zijn er ook nog veel lekkere dingen die je zonder problemen en naar hartenlust kan eten.
All you can eat: The black list:
- Gluten-en lactosevrij eten in een notendop (onder punt 4. vind je de volledige lijst met vermelding van concrete merken en/of producten)
In grote lijnen betekent glutenvrij eten:
- geen gewoon brood;
- geen pasta gemaakt van tarwe, geen gewone pizza of lasagne;
- geen gewone koekjes, taart, koffiekoeken, pannenkoeken;
- geen gepaneerd vlees of vis met een korstje, geen kroketjes edm.
Er zijn echter ook enkele verrassingen bij waarin je gluten kan terugvinden zoals bouillonblokjes of snoepjes.
Lactosevrij eten betekent in grote lijnen:
- geen melk, chocomelk, karnemelk;
- geen gewone kaas (harde kazen staan ter discussie);
- geen boter om te smeren of te bakken;
- geen yoghurt;
- geen roomsauzen;
- geen bladerdeeg;
- geen puree met melk, geen gewone lasagne;
- geen koekjes met melk.
Maar naast deze voor de hand liggende voedingswaren zijn er ook producten waarin je geen lactose verwacht en die het toch bevatten, bijvoorbeeld in sommige charcuterie, in kruidenmengelingen, snoepjes, of bijvoorbeeld paprikachips.
Het is dus steeds aangewezen om altijd de ingrediënten te lezen!
Om het helemaal spannend te maken, kunnen producten veranderen van samenstelling, dus kijk je best geregeld na of de ingrediënten nog niet gewijzigd zijn en dus nog veilig zijn.
- Gluten-en lactosevrij koken of samen eten
Als je glutenvrij kookt voor iemand, maar ook eten voorziet voor andere mensen waarbij er producten zitten met gluten, hou je best alle glutenvrije producten en ingrediënten apart, anders kunnen er sporen van gluten in het glutenvrij eten raken.
Enkele tips en tricks hierbij:
- Leg geen glutenvrij brood in hetzelfde mandje als glutenbevattend brood;
- Neem een aparte pot om glutenvrije pasta te koken en gebruik voor de ‘gewone’ pasta een tweede pot. Apart bestek voor beide potten is een must;
- Bak of braad glutenbevattend vlees of vis (bv. schnitzel, cordon-bleu, gepaneerde vis,…) in een andere pan dan glutenvrij vlees, en gebruik steeds apart bestek (bv. een aparte vork voor het glutenbevattend vlees en een aparte vork voor het glutenvrij vlees, en leg deze vorken niet samen);
- Voorzie een eigen chocopot/botervlootje/confituurpot zodat het mes van de anderen (waar sporen van boter, kruimels van brood of andere allergenen aan zitten) het gluten- en lactosevrij product niet contamineert.
- ‘All you can eat’ versus ‘the black list’
Sommige (gespecialiseerde) merken (Schär, Céreal, Damhert,…) maken voedingswaren waarvan je zeker bent dat er geen enkel spoor van gluten en/of lactose inzitten.
Bij andere grote producenten zijn er vaak ook producten te vinden waar je in de ingrediëntenlijst geen melk en/of gluten terugvindt, maar vermelden ze wel dat er ‘sporen van allergenen’ kunnen inzitten. Dit is meestal omdat die etenswaren worden gemaakt in een bedrijf waar ook andere levensmiddelen worden gemaakt, waar wel gluten en/of lactose in zit. Veiligheidshalve plaatsten ze dit erop, het is trouwens ook verplicht. Voor sommige mensen is het betrouwbaar om deze zaken toch te eten, anderen dienen ook dit te vermijden.
In onderstaande lijst staan enkel glutenvrije én lactosevrije producten waarbij in principe geen melding wordt gemaakt van ‘mogelijke sporen’. In volgende berichtjes op deze blog, zullen er soms producten ter sprake komen die gluten -en lactosevrij zijn, maar waar wel melding wordt gemaakt van mogelijke sporen. Ik zal dit altijd erbij vermelden. Laat het alvast smaken!
a) Graanproducten en aardappelen
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Glutenvrije deegwaren (=pasta op basis van linzen, maïs, rijst, boekweit,…) te vinden in Bio-Planet, maar ook in Colruyt en Aldi
Gluten-en lactosevrij bladerdeeg/pizza |
Pasta, pizza, bladerdeeg, taart |
| Glutenvrije ontbijtgranen (bvb. merk Urtekram glutenvrije cornflakes) | Ontbijtgranen, muesli, Brinta (breakfast instant tarwe), gewone havermout |
| Brood en beschuit van glutenvrij meel (bvb. merk Le pain des fleurs, boekweitcrackers) | Brood en afgeleiden op basis van tarwe, gerst, haver, rozijnenbrood, melkbrood, sandwiches, suikerbrood, koffiekoeken |
Toegelaten:
b) Groenten
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Verse groenten: rauw, gekookt, gestoomd of gestoofd in olie of sojaboter | Groentebereidingen met saus, dressing, of andere extra’s, kant-en klare groenteschotels |
| Diepvriesgroenten zonder toevoegingen | Diepvriesgroenten met saus of extra’s |
| Groenten uit glas of blik zonder allergenen (bvb. merk Hak) | Groenten uit blik of glas met extra toevoegingen bvb. saus |
| Zelfbereide groentesoep met groentebouillonblokjes zonder gluten (bvb. merk Knorr Bouillon Original groenten) en zonder melk of room in | Soep met bouillonblokjes waarin gluten zitten, of waarbij groenten vooraf in boter gestoofd zijn, en/of waar room in zit |
c) Fruit
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Vers fruit en noten | Smoothies en kant-en-klare vruchtensappen waar melk in zit |
| Zelfgeperst fruitsap | Gedroogd of gekonfijt fruit waar meel in verwerkt zit |
| Gedroogd of gekonfijt fruit (ingrediënten checken!) | Notenmengelingen waar gluten aan toegevoegd zijn |
| Fruit in blik of glas (ingrediënten checken!) |
d) Zuivelproducten
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Calciumverrijkte plantaardige melkdranken of lactosevrije melk (enkel indien er geen koemelkallergie is!) bvb. amandeldrink, kokosmelk, rijstmelk, sojamelk, … te vinden van Alpro of bvb. merk Rice dream maar ook al vaak van huismerken van supermarktketens | Koemelk, paardenmelk, geitenmelk, havermelk, karnemelk |
| Plantaardige variaties op yoghurt (bvb. Alpro Soya, kokosyoghurt op basis van zuivere kokosmelk (zonder koemelk) bvb. ‘AH Creamy kokos naturel’ van Albert Heijn | Yoghurt(drank) op basis van bovenstaande melken |
| Desserten op basis van soja (Alpro,…) of zelfgemaakte pudding gemaakt met plantaardige melk (Imperial poeder), rijstpap met plantaardige melk | Desserten op basis van bovenstaande melken (pudding, chocomousse, tiramisu, panna cotta, rijstpap,…) |
| Lactosevrije kaas (enkel indien er geen koemelkallergie is) (merk Dilea) | Kaas, mozzarella, geraspte kaas,… |
| Lactosevrije geitenkaas bvb. ‘Heirler geitenkaas lactosevrij’ te vinden in Bio-Planet | Geitenkaas, schapenkaas,… |
| Sorbet (ingrediëntenlijst checken, want bvb. in Nederland zeggen ze ook sorbet tegen fruitijs op basis van koemelk!), Dilea ijs, Swedish glace ijs op basis van soja, en waterijs(jes) | Ijs, ijstaart, ijskoffie met gewoon ijs |
| Plantaardige room (amandelroom, rijstroom, sojaroom) | Room op basis van koemelk |
Toegelaten:
e) Vlees, vis, vegetarische producten
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Onbewerkt vers vlees of verse vis of diepvries zonder toevoegingen, dan wel te bakken in olie of sojaboter | Bewerkt of bereid vlees, (gehakt, gepaneerd vlees of gepaneerde vis, in saus, gemarineerd,… ) en kant-en-klare bereidingen (denk aan stoverij, vol-au-vent, lasagne van bij de slager of kant-en-klaar |
| Gerookte zalm, gerookte heilbot, oesters | Alle bereidingen met vis (vissalades, vis in roomsaus,…) |
| Vis in blik (wel ingrediënten checken!) | Vlees of vis gebakken in gewone boter |
| Charcuterie zonder lactose of gluten (bvb. zuiver rundergehakt zonder toevoegingen, hesp, Gandaham, kippenham,…) (wel best ingrediënten checken!) | Salami, préparé, vleesbrood, witte worst, paté, diverse soorten vleessalades,… |
| Vegetarische producten zonder tarwe of lactose (ervaring leert me dat dit erg moeilijk te vinden is) | Seitan, groenteburgers, gepaneerde veggieburgers |
f) Smeer-en bereidingsvetten, oliën, sauzen, specerijen
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| -Margarines en minarines zonder lactose of tarwe bvb. ‘Becel Light, lactosevrij’, ‘Alpro soja’
-Oliën bvb. olijfolie, zonnebloemolie, arachideolie,… |
Boter, margarines, minarines met sporen van lactose of tarwe |
| -Zelfgemaakte dressing of mayonaise zonder melk
-Zelfgemaakte sauzen zonder room, boter of melk (maar op basis van plantaardige room) |
Koude of warme sauzen op basis van room/ boter/ melk
Kant-en-klare sauzen en instantsauzen, sojasaus |
| Verse of gedroogde kruiden zonder gluten of lactose (laurier, peper, zout, peterselie, basilicum,…) | Kruidenmengelingen (bvb. in kippenkruiden zit soms lactose!) |
| Maiszetmeel, aardappelzetmeel, johannesbroodpitmeel, arrowroot, tapioca, gelatine, agaragar |
g) Restgroep
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Glutenvrije en lactosevrije koekjes en snoep (bijvoorbeeld Damhert, Shär, Céréal) of zelfgebakken met gluten-en lactosevrije ingrediënten | Normale koekjes, gebak, snoep
|
| Gluten-en lactosevrij zoet broodbeleg zoals honing, confituur, hagelslag van pure chocolade (ingrediënten checken!), choco zonder gluten en lactose (‘Boerinneke choco zonder gluten en lactose’) | Zoet broodbeleg zoals choco waar melk in zit, peperkoek, speculoospasta,… |
| Fondantchocolade extra puur (let op: in Côte d’or en sommige andere merken zit vaak nog melkpoeder!) of merk Wiloco (gluten-en lactosevrije chocolade maar ook pralines,…) | Melkchocolade, witte chocolade, pure chocolade waar nog melkpoeder of weipoeder of melk in zit |
| Zoute chips (Croky, Lays of huismerken) of tortillachips (Doritos natuur) | Tuc, paprikachips (daar zit karnemelkpoeder in!), peper en zoutchips, en alle andere smaken. |
Toegelaten:
h) Dranken
| Toegelaten | Niet toegelaten |
| Water, thee, koffie, zelfgemaakte soep met bouillonblokjes zonder melk of gluten, frisdrank, plantaardige melk, wijn, cava en champagne | Melk, chocomelk, bier, graanjenever, cocktails met room in, Baileys, roomjenever |
Door de gluten het bos nog zien
Wat zijn gluten?
Gluten zijn eiwitten die aanwezig zijn in graansoorten zoals tarwe, rogge, spelt, kamut, .. Het woord ‘gluten’ komt van het Latijn en betekent lijm. Daarmee is ook meteen duidelijk wat gluten als functie hebben, ze zorgen namelijk voor de elastische structuur van deeg. Daarnaast zorgen gluten ervoor dat brood bijvoorbeeld rijst.
Nu denk je vast dat mensen met glutenintolerantie enkel losse kruimels onuitgebakken brood kunnen eten, maar dat is gelukkig niet het geval.
Binnen de groep van gluten bestaan er namelijk twee soorten eiwitten: glutanines en gliadines. Enkel de gliadines veroorzaken reacties. Granen die gluten bevatten maar geen gliadine zoals rijst, mais en teff kunnen dus zonder problemen gegeten worden door mensen met glutenintolerantie, en daarvan kan men ook mooi vast brood of goede pasta maken. Daarnaast zijn er ook een hoop glutenvrije granen en zaden die alternatieven zijn binnen de keuken: boekweit, gierst, quinoa, amaranth, en zonnebloempitten. Met rijstbloem, amandelmeel, amarantmeel, gierstmeel, erwtenmeel, maisbloem en tal van andere melen schiet er dus genoeg over om lekker te kunnen bakken en koken.
Glutenintolerantie is een overgevoeligheid voor gluten, die niet veroorzaakt wordt door een reactie van het immuunsysteem. Het kan dus niet vastgesteld worden in het bloed, meestal wordt het ontdekt door een biopsie (darmonderzoek) of door een eliminatiedieet. Bij coeliakie is de oorzaak een verkeerde reactie van het immuunsysteem, waardoor het lichaam zichzelf aanvalt. Het eerste doelwit is hierbij de darmwand. Hoewel de oorzaak bij coeliakie en bij glutenintolerantie verschillend zijn, zijn de klachten echter wel dezelfde: buikkrampen, buikpijn, opgeblazen buik, vermoeidheid, …
Ervaringsdeskundige en mama
Een donderslag bij heldere hemel…
Begin januari 2014 kamp ik met een buikgriep die maar niet overgaat. Ik moet me meermaals ziek melden op het werk, en slik verschillende immodiums. Ik blijf heel moe en telkens opnieuw herbeginnen mijn klachten. In maart beland ik in het ziekenhuis met uitdrogingsverschijnselen en 7kg lichter. Na een darmonderzoek luidt de eerste diagnose ‘spastische darmen’. Ik moet nog enkele dagen uitrusten en ga terug aan het werk. Kort daarna gaan we op familieweekend. Daar, ergens in de Ardennen, blijk ik ineens een oproep gemist te hebben. Op mijn voicemail staat een bericht van het ziekenhuis. De interim-arts die tijdens het darmonderzoek een biopsie deed, is zijn bureau aan het opruimen. Hij wil me zelf nog laten weten wat de uitslag was van het onderzoek: glutenintolerantie. Verdere opvolging door een diëtiste zal volgens hem nodig zijn, gezien er me een levenslang dieet te wachten staat. Waarzin… Terwijl ik mijn voicemail beluister, staat er twee kamers verder een traiteurkok de feestmaaltijd te bereiden voor die avond. Ik ben me nog nooit zo bewust geweest van wat ik allemaal eet. Ik wist dat gluten iets te maken hebben met brood en pasta, dus wat zou ik dan nog mogen eten zonder last te hebben? Terug thuis maak ik meteen een afspraak bij een diëtiste en sla ik lectuur in. Niet bepaald om vrolijk van te worden…
Op 1 april 2014, bij wijze van flauwe grap, begin ik glutenvrij te eten. Ik reserveer mijn eigen ruimte in de keukenkast en er komen producten in huis die we anders nog nooit gekocht hebben. Met mijn buik gaat het al snel wat beter, maar ik blijf zeer moe en heb nog vaak krampen. Op controle bij de dokter wordt een lactosetest geopperd. Geen overbodige luxe, zo blijkt al snel. De uitslag van de test luidt drie kruisjes ofwel de zwaarste vorm van lactose-intolerantie. Vanaf dan schrap ik alle gluten en lactose. Proefondervindelijk merk ik dat teveel suiker me ook geen goed doet, dus ook grote hoeveelheden suiker behoren vanaf nu tot het verleden. Koken krijgt een nieuwe dimensie, etiketten lezen wordt routine bij het boodschappen doen, onbezorgd gaan eten is er niet meer bij. In ruil krijg ik wel veel meer energie en weg zijn de buikkrampen!
In 2015 wordt onze zoon geboren. Hij blijkt net als zijn grote zus allergisch voor koemelk en lactose-intolerant te zijn. Enkel de meest speciale poedermelk op doktersvoorschrift slaat aan, een scenario dat we al kenden van bij zijn zus. Bij haar is dit gelukkig allemaal verleden tijd, maar we blijven op onze hoede, lactose-intolerantie kan terug komen… Bij onze zoon vermijden we nog steeds alle melk of lactose, gluten lukken gelukkig wel, wat me dus ook opeens specialist maakt in zaken mét gluten maar zonder melk…
